Khi đối mặt với ung thư, cảm xúc tuyệt vọng, sợ hãi, và mất phương hướng là điều dễ hiểu. Từ các cảm xúc, diễn biến tâm lý của bệnh nhân khiến họ rơi vào trầm cảm và lo âu.
Điều này không chỉ gây khó khăn về mặt tinh thần mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều trị và khả năng phục hồi.
Tuy nhiên, giữa những khó khăn,thử thách ấy, liệu pháp nhận thức dựa trên chánh niệm (Mindfulness-Based Cognitive Therapy – MBCT) đã chứng minh là một phương pháp hiệu quả để giúp bệnh nhân ung thư vượt qua trầm cảm và lo âu, tìm lại niềm tin vượt qua bệnh ung thư và sống một cuộc đời trọn vẹn hơn, ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn.
MBCT Là Gì?
MBCT là sự kết hợp giữa chánh niệm (mindfulness) và liệu pháp nhận thức (cognitive therapy).
Liệu pháp Nhận thức Dựa trên Chánh niệm (Mindfulness-Based Cognitive Therapy – MBCT) là sự kết hợp tinh tế giữa các kỹ thuật trị liệu nhận thức và các phương pháp chánh niệm.
MBCT dựa trên nguyên lý rằng suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta có ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tinh thần. Các suy nghĩ tiêu cực thường làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm, khiến người bệnh rơi vào vòng xoáy lặp lại của những đợt trầm cảm liên tục.
MBCT giúp người bệnh nhận biết và thay đổi những mô thức suy nghĩ gây hại. Thay vì bị cuốn vào những suy nghĩ tiêu cực, MBCT hướng dẫn người bệnh quan sát chúng một cách tò mò, không phán xét. Sự nhận thức rõ ràng này giúp người bệnh đáp lại suy nghĩ và cảm xúc một cách tích cực và đầy lòng bao dung, yêu thương với chính mình.
Một nghiên cứu được công bố trên Journal of Consulting and Clinical Psychology cho thấy MBCT làm giảm nguy cơ tái phát trầm cảm tới 43% so với những người không tham gia liệu pháp. Điều này minh chứng MBCT là một công cụ mạnh mẽ trong việc ngăn ngừa trầm cảm.
Như nhà tâm lý học nổi tiếng Jon Kabat-Zinn đã nói: “Chánh niệm là sự chấp nhận cân bằng và tỉnh thức đối với những trải nghiệm hiện tại.” Đây chính là nền tảng của MBCT – một liệu pháp giúp bệnh nhân tìm thấy sự bình an và chấp nhận bản thân
Một trong những lợi ích chính của MBCT là khả năng dạy cho cá nhân các khái niệm nhận thức giúp họ hiểu sâu hơn về bệnh trầm cảm.
Bằng cách tìm hiểu về cách suy nghĩ, cảm xúc và hành vi được kết nối với nhau, cá nhân sẽ hiểu sâu hơn về nguyên nhân cơ bản gây ra các triệu chứng trầm cảm của mình. Sự hiểu biết này giúp họ có thể thực hiện những thay đổi tích cực và thoát khỏi chu kỳ trầm cảm.
Hơn nữa, MBCT giúp cá nhân thay đổi mối quan hệ của họ với những cảm xúc khó khăn. Thông qua các hoạt động chánh niệm, chẳng hạn như thiền định và quét cơ thể, cá nhân học cách quan sát cảm xúc của mình mà không phán xét hay ràng buộc.
Thái độ không phản ứng này cho phép cá nhân phát triển cảm giác rộng mở và chấp nhận cảm xúc của mình, làm giảm cường độ và tác động của chúng.
Ngoài ra, MBCT trang bị cho cá nhân các kỹ năng để xử lý nỗi buồn dữ dội và những cảm xúc khó khăn khác. Bằng cách nuôi dưỡng nhận thức về khoảnh khắc hiện tại và lòng trắc ẩn, các cá nhân phát triển khả năng phục hồi và khả năng vượt qua những khó khăn về mặt cảm xúc dễ dàng hơn.
Tóm lại, MBCT có rất nhiều lợi ích. Từ việc giảm lo lắng, căng thẳng và trầm cảm, đến việc hiểu sâu hơn về các khái niệm nhận thức và thay đổi mối quan hệ với cảm xúc, MBCT cung cấp một phương pháp tiếp cận toàn diện để cải thiện sức khỏe tinh thần và nâng cao chất lượng cuộc sống nói chung.
Phương pháp này giúp người thực hành:
- Nhận diện và đối mặt với các suy nghĩ tiêu cực.
- Xây dựng mối quan hệ lành mạnh với cảm xúc.
- Học cách sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc hiện tại, sống ý nghĩa mỗi ngày.
Đối với những bệnh nhân ung thư đang đối mặt với trầm cảm và lo âu, MBCT không chỉ mang lại hy vọng mới mà còn mở ra một cách tiếp cận nhẹ nhàng và hiệu quả để vượt qua thử thách. Sự chấp nhận và tỉnh thức mà MBCT mang lại có thể là nguồn sức mạnh lớn lao, giúp họ không chỉ sống chung mà còn sống tốt hơn, ý nghĩa hơn từng ngày.
Tại Sao MBCT Lại Phù Hợp Với Bệnh Nhân Ung Thư Mắc Trầm Cảm ?
Đối với bệnh nhân ung thư, cảm giác lo âu, buồn bã và mất hy vọng là điều thường gặp. Trầm cảm có thể xuất hiện ngay từ lúc nhận chẩn đoán, trong quá trình điều trị, và thậm chí sau khi đã phục hồi. MBCT mang lại nhiều lợi ích đặc biệt:
1. Giảm Các Triệu Chứng Trầm Cảm
MBCT giúp bệnh nhân nhận ra rằng những suy nghĩ tiêu cực không phải là tất cả, không phải sự thật, mà chỉ là phản ứng tự nhiên của não bộ trước áp lực, trước những điều rủi ro và không chắc chắn mà tâm lý tưởng tượng lên. Bằng cách thực hành chánh niệm, bệnh nhân có thể quan sát những suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực này một cách bình tĩnh, giảm bớt cảm giác đồng nhất, bị kiểm soát, cuốn theo bởi chúng.
2. Cải Thiện Khả Năng Chấp Nhận Tình Huống Hiện Tại
Thông qua việc sống trọn vẹn trong hiện tại, MBCT giúp bệnh nhân giảm bớt sự hối tiếc, nỗi đau, những chấn thương tâm lý, khối tắc nghẽn về quá khứ hoặc lo lắng bệnh tật, bản thân trước tương lai. Họ học cách trân trọng từng khoảnh khắc, tìm thấy niềm vui và ý nghĩa ngay cả trong hiện tại, ngay trong những điều nhỏ bé của cuộc sống
3. Tăng Khả Năng Đối Mặt Với Khó Khăn
Khi phải trải qua các liệu trình điều trị đầy đau đớn, khó khăn hoặc mất mát, MBCT dạy bệnh nhân cách tiếp cận những cảm xúc này một cách nhẹ nhàng hơn. Thay vì phản kháng hoặc cố gắng loại bỏ những cảm xúc suy nghĩ, những lo âu về cái chết, về cơ thể diễn ra trong quá trình điều trị, họ học cách chấp nhận và đồng hành cùng tất cả điều đó một cách an nhiên, bình tâm trước sự thay đổi.
4. Kết Nối Lại Với Cơ Thể
Bệnh nhân ung thư thường xảy ra căng thẳng với cơ thể mình, đặc biệt khi nó trở thành nguồn gốc của đau đớn và bệnh tật. MBCT thông qua các bài tập quán sát cơ thể (body scan) giúp họ học cách lắng nghe và yêu thương cơ thể mình hơn.
MBCT Được Thực Hành Như Thế Nào?
1. Chánh Niệm Về Hơi Thở
Bài tập này khuyến khích bệnh nhân tập trung vào hơi thở của mình. Họ học cách nhận biết sự thay đổi trong cơ thể khi hít vào và thở ra, từ đó xây dựng sự kết nối với hiện tại.
2. Body Scan (Quán Sát Cơ Thể)
Bệnh nhân nằm thoải mái, buông thư, chú ý từng phần cơ thể, từ đỉnh đầu xuống đến ngón chân. Quá trình này giúp họ nhận biết cảm giác đau, căng thẳng hoặc thoải mái trong cơ thể mà không cần phán xét.
3. Nhận Diện Và Thay Đổi Suy Nghĩ Tiêu Cực
MBCT dạy bệnh nhân cách nhận diện các mẫu suy nghĩ tiêu cực như “Tôi không đủ mạnh mẽ” hoặc “Tôi sẽ không bao giờ hồi phục.” Họ được hướng dẫn cách nhìn những suy nghĩ này như một phần bình thường của trải nghiệm con người, không phải là sự thật không thể thay đổi.
4. Thực Hành Lòng Từ Bi Với Bản Thân
MBCT khuyến khích bệnh nhân đối xử với chính mình bằng sự tử tế và thấu hiểu, thay vì tự phê phán. Khi đối mặt với những ngày tồi tệ, việc tự nhắc nhở rằng “Tôi cũng chỉ là con người, và việc cảm thấy thế này là bình thường” có thể mang lại sự an ủi, yêu thương đối với bản thân
Câu Chuyện Thực Tế: Ánh Sáng Từ Bóng Tối
Một bệnh nhân tên Lan, 45 tuổi, được chẩn đoán mắc ung thư vú giai đoạn 3. Ngay sau chẩn đoán, cô rơi vào trạng thái tuyệt vọng, không còn động lực sống. Lan tham gia một khóa MBCT theo lời khuyên của bác sĩ. Trong vài tuần đầu, cô học cách quan sát những suy nghĩ như “Tôi vô dụng” hoặc “Căn bệnh này sẽ hủy hoại tôi.” Cô không còn đấu tranh để loại bỏ chúng mà bắt đầu chấp nhận chúng như những đám mây trôi qua bầu trời.
Dần dần, Lan nhận ra rằng cô có thể cảm nhận niềm vui từ những điều giản dị: tiếng chim hót buổi sáng, hơi ấm từ cốc trà trong tay. Sau 8 tuần, Lan không chỉ cải thiện tâm trạng mà còn tìm lại sự bình an trong tâm hồn, điều mà cô chưa từng nghĩ có thể đạt được giữa cuộc chiến ung thư.
Làm Thế Nào Để Bắt Đầu MBCT?
Nếu bạn hoặc người thân đang phải đối mặt với ung thư và cảm thấy bị trầm cảm, bạn có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chương trình MBCT được tổ chức bởi các trung tâm trị liệu hoặc các chuyên gia được đào tạo bài bản. Ngoài ra, việc tham khảo sách hoặc ứng dụng chánh niệm cũng là một bước khởi đầu hữu ích.
Bạn có thể bắt đầu hành trình chữa lành của mình ngay hôm nay bằng cách:
- Tìm kiếm khóa học MBCT tại các trung tâm trị liệu.
- Sử dụng ứng dụng chánh niệm để luyện tập tại nhà.
- Tham gia nhóm hỗ trợ, nơi bạn có thể chia sẻ và học hỏi từ những người đồng cảnh ngộ.
Hãy nhớ rằng: bạn không đơn độc trên hành trình này. MBCT không chỉ là một liệu pháp mà còn là một cơ hội để bạn khám phá một cách sống mới, tràn đầy ý nghĩa và hy vọng
